Nganalisis Struktur Teks Cerkak

 

Nganalisis Struktur Teks Cerkak

            Adhedhasar urut- urutane crita, struktur teks cerkak kaperang dadi;

1)      Orientasi/ pambuka, arupa perangan pambukane crita,

2)      Komplikasi/ konflik/ pasulayan, arupa perangan teks kang isine bab ngrembakane prakara,

3)      Resolusi/ pangudhare kabeh prakara kang dumadi. Perangan iki arupa pungkasane pasulayan utawa dredah jrone crita, sarta,

4)      Coda/ panutup arupa panintinge dudutan dening para pamaca.

Nganalisis Unsur Basa ing Teks Cerkak

            Cerkak mujudake kasusastran gagrag anyar kang nyaritakake panguripan sabendina, kawangun kanthi basa padinan. Ewadene kanggo nambah kaendahane cerkak, pangripta migunakake basa kang mirunggan. Tegese kanggo nguripake crita ugamentingake lelewaning basa. Bab iki kanggo narik kawigatene pamaca lan nambahi daya sastra. Kang kalebu lelewaning basa yaiku; tembung entar, tembung saroja, purwakanthi, tembung kawi, pepindhan, bebasan, lan sapanunggalane.

Unsur basa sajroning teks cerkak “Ing Antarane Bumi lan Langit” kang bakal karembug bab lelewaning basa.

Gatekna tuladha ing ngisor iki!

1.      Tembung Entar

§  Umure wis panglong = umure wis tuwa banget; panglong iku tegese rembulan kang wis ora katon wutuh maneh,

§  Gulune kanga sat = ngelak banget; kang asat iku lumrahe tuk, sumber, blumbang, tlaga, kali, lsp.

2.      Tembung Saroja

§  Ayem tentrem

§  Bagya mulya

3.      Purwakanthi

§  Cah loro iku merlokake leren = Purwakanthi guru sastra,kang ngambali aksara konsonan l (la)

§  Enak tenan; Edan tenan = Purwakanthi guru lumaksita, kangngambali tembung tenan.

4.      Ngamene oleh akeh; weh-weh = Purwakanthi guru swara, kang ngambali swara eh.

5.      Lsp.

Kajaba migunakake basa rinengga kang wis kaprah kaya tuladha ing dhuwur, cerkak uga mbutuhake lelewaning basa kang bisa nggambarake latar/ setting lan wewatakane paraga kaya dene janturan ing pewayangan.

Tuladha:

          “… sauntara iku Pinah lan Parmin reruntungan lagi golek urip, ngoyak playune dhuwit. Bocah loro iku merlokake leren. Parmin ngglandhang tangane Pinah menyang ngisor wit trembesi. Wis ora nggagas butuh lemek lungguh apa ora, bocah loro banjur ndoprok. Panase srengenge kang sumelet kaya ora direwes. Kringete dleweran ing pilingane. gulune kanga sat ora kilenanbanyu wit esuk ora dirasakake. Butuhe mung oleh rongsok, nimbang na juragan, nampa dhuwit, seger waras…”

Paragraph ing dhuwur nggambarake latar/ setting;

1.      Wektu; wayah awan kang panas banget,

2.      Papan; ing tengah dalan, ngisor wit trembesi, lan

3.      Kahanan; ngelak banget, nganti ing gulu kaya asat. Gegambaran watak: sengsara banget, nganti kudu kangelan kanggo golek dhuwit.